Platteland van Rwanda nog steeds explosief
Het aangeharkte Rwanda, het Silicon Valley van Afrika, is een façade, opgetrokken uit de economische groei. De Rwandees op het platteland gaat gebukt onder een repressief regime.
Het zal u niet ontgaan zijn, de herdenking van de genocide van Rwanda. 20 jaar later ligt Kigali er on-Afrikaans aangeharkt bij.
In een opinie in de Volkskrant beschrijft onderzoeksjournalist Anneke Verbraeken fijntjes hoe voor de bevolking van het platteland niet het inkomen het belangrijkst is, maar het lapje grond. “En dat werd de afgelopen jaren, per huishouden, steeds kleiner.”
Bijna negentig procent van de Rwandezen woont op het platteland. De landbouw maakte daar de laatste jaren een razendsnelle, van bovenaf opgelegde, industrialisering door. Met monoculturen landhervormingen en gedwongen verhuizingen.
Familiale landbouw
Rwanda draait op een ontwikkelingsmodel met twee snelheden, verklaart Centraal-Africa-expert Kris Berwouts. De landbouwpolitiek is gericht op groei maar niet op armoedebestrijding en stimuleert agro-industrie en grootschalige ondernemers. Maar de miljoenen Rwandezen die afhankelijk zijn van familiale landbouw zijn niet aan boord.
Zij kunnen zich ondanks het relatieve economische succes niet aan de armoede onttrekken. Een dergelijke groei is geen verwezenlijking van vooruitgang maar een tijdbom.
Landbouwpolitiek
De Belgische onderzoekster An Ansoms zegt hierover: Een eerste knelpunt wordt veroorzaakt door de huidige landbouwpolitiek die boeren verplicht om meer ‘marktgeoriënteerd’ te werken.
Dit betekent dat zij maar een beperkt aantal gewassen mogen verbouwen. De bedoeling is om schaaleffecten te creëren. Een bepaalde streek specialiseert zich in één gewas, een andere streek in een ander gewas. En beide regio’s moeten dan met elkaar handelen.
Risico’s en macht
Deze politiek heeft voor kleinschalige boeren twee grote nadelen. Voorheen verbouwden ze gemiddeld acht gewassen uit oogpunt van risicospreiding. Minder gewassen betekent meer risico’s.
Tweede nadeel: Kleine boeren hebben weinig onderhandelingsmacht. Het zijn meestal tussenpersonen die de winsten wegkapen in de handel tussen verschillende streken. De verplichting voor kleine boeren om ‘marktgericht’ te produceren maakt deze tussenpersonen in feite nog machtiger.
Bevolking Rwanda verdubbelt
De groepering van kleine boeren in coöperaties zou dit probleem moeten tegengaan, maar dit is meestal een illusie. Er is weinig transparantie in de manier waarop coöperaties bestuurd worden en kleine boeren hebben er weinig te zeggen.
De economische groei leidt tot meer ongelijkheid. De hervormingen leiden tot minder vrijheid. Vrijheid die toch al beperkt is in dit dichtbevolkte land.
Rwanda is even dichtbevolkt als Nederland. Met 480 inwoners per vierkante kilometer. Maar, schetst Verbraeken, waar in Nederland die bevolking stabiel blijft, verdubbelt deze in Rwanda tot 850 in 2050. “Het is daarom dat president Kagame graag een deel van Oost-Congo zou annexeren.”
Explosieve situatie
De druk is in Rwanda dus nog lang niet van de ketel. Rwanda kent een schrijnend gebrek aan pers- en politieke vrijheid, de repressie op het platteland is enorm en de bevolking profiteert daar nauwelijks van de groeiende economie.
Verbraeken noemt het een “explosieve situatie, dankzij de zoveel geroemde economische groei.”
© Marc van der Sterren